Polen, deel 2

Beste mensen,

Nu ik dit schrijf zit ik bij een heel aardige boerenfamilie iets voorbij Suwalki, in het uiterste noordoosten van Polen, enkele tientallen kilometers van de grens met Litouwen. Ik heb besloten om hier een paar dagen te blijven. Ik zit midden in het beschermde natuurgebied Wigierski. Tijdens mijn avondwandeling gisterenavond denk ik dat ik een bever heb gezien. Althans, ik zag op enkele meters afstand een bruin/zwarte kop boven het water van een meertje. We keken elkaar aan en toen was deze kop met een enorme plons weer verdwenen. Ik hoorde van de dochter, de enige die hier Engels spreekt, dat hier bevers voorkomen.

Toen wat ruimer bekend werd wat ik van plan was, is mij meerdere malen de vraag gesteld wat ik denk te zien en te beleven onderweg. Het 'waarom-gehalte' van de vragen was erg groot.

Ja, waarom fiets ik zo'n afstand in relatief korte tijd en dan nog via een omweg ook.

Het gaat mij niet alleen om het fietsen zelf, maar ook om het bezoek aan de landen en het ontmoeten van de mensen die ik tegenkom. Het voormalige Oostduitsland, Polen en de Baltische Staten hebben altijd in mijn belangstelling gestaan. Over het algemeen vanuit agrarisch oogpunt. Ik zag ooit foto's in kranten en tijdschriften die alleen in die landen nog te maken zijn.

Ik besef dat ik voor dit soort foto's zo'n 20 jaar te laat ben begonnen aan deze rit. Gelukkig maar voor de mensen die het betreffen, want het betroffen steeds situaties over het landleven, zoals wij die in Nederland al decennia geleden achter ons hebben gelaten.

Maar ook wil ik graag zelf beleven hoe het momenteel is om daar te zijn. Ik heb een bepaalde voorstelling over de rust die er heerst, zeg maar de 'Stiltegebieden' die wij in Nederland nauwelijks meer kennen en waarbij wij steeds consessies moeten doen om de uitgangspunten en de realiteit met elkaar in overeenstemming te doen zijn.

Eigelijk zoek ik alles wat ik momenteel beleef, al had ik dat van te voren niet kunnen voorzien.

Het tweede motief is de koppeling van bovenstaande met mijn fietshobby. Tijdens de randonneurstochten heb ik beleefd hoe goed je alles kunt meemaken tijdens een fietstocht. Het enige nadeel was dat er altijd een tijdsdruk op stond, waardoor ik tijdens die tochten genoodzaakt was om door te blijven rijden. Van enige tijdsdruk heb ik nu geen last.

Ik was mij in het oosten van Duitsland voor het eerst bewust van de stilte om mij heen. Het was die dag windstil en ik reed over een licht glooiende omgeving. Toen ben ik afgestapt en heb alleen geluisterd. Het enige wat ik hoorde waren (weer) de leeuwerikken en de koekoek in een bosje. Er was geen inbreng van geluid die door mensen werd veroorzaakt. Zonder dat ik het wist heb ik dit jaren gemist.

Het vreemde is dat ik andere zaken ook niet mis. Ik heb een walkman bij me, die ik nog niet heb gebruikt. Ik heb een e-reader met ruim 300 boeken. Ik heb er inmiddels 2 van gelezen, behalve het Poolse reisboek dat er ook op staat. 's-Avonds luister ik alleen maar en de dagen vliegen voorbij. Het enige dat ik elke dag beluister is het nieuws via de Wereldradio. Naar de weersverwachting luister ik inmiddels niet meer.

Ik heb afgelopen 2 weken alleen maar aardige mensen ontmoet. Met de Duitsers is het gemakkelijk contact leggen. Met de Polen is dat toch anders. Behalve in de wat meer toeristische gebieden zijn de Polen, zoals ik het heb beleefd, afstandelijk, afwachtend. Het begint al met het taalprobleem. Tot de val van de muur was alles wat Engels was verboden. Dus ook die taal. Na de val zijn er initiatieven gekomen om Engelse lessen te gaan geven op de scholen. Dat betekent dat het merendeel van de jeugd tot 25 jaar een beetje Engels spreekt. Als ik iets wil weten richt ik mij tot die categorie.

Ik zocht een camping, maar kon hem niet vinden. Ik sprak een vrouw aan die in haar voortuin aan het werk was, die meteen haar zoon uit huis haalde om te tolken. Het was aandoenlijk te zien hoe trots zij was op haar zoon. De zoon deed het overigens perfect, tekende een plattegrond in het zand en ik kon feilloos de camping vinden.

Een gedeelte van de provincie Pommeren van Polen is vroeger Duits grondgebied geweest. De oudste generatie van de bewoners is als Duitser geboren en duitstalig opgevoed. Nadat het Polen is geworden heeft die generatie een afkeer van alles wat Duits is en weigert zelfs om Duits te spreken.

Ik werd al fietsend aangeroepen door een oudere man, die mij in het Pools vertelde dat de weg verderop afgesloten was. Althans, dat was duidelijk op te maken uit zijn gebaren. Op zich was het aanroepen al heel bijzonder, want zelfs terug groeten zit er over het algemeen niet in. Ik probeerde wat in het Engels, toen in het Duits, nadat ik uitdrukkelijk had gezegd dat ik uit Holland kwam. Ik had de indruk dat de man mij wel verstond, maar er niet aan toe wilde geven. De man bleef in het Pools praten en ik ben zijn aanwijzigen over een omleiding opgevolgd. Ik ben hem nog dankbaar, want een brug over een rivier bleek er helemaal uit te liggen zag ik na enige tijd.

Boodschappen doen is een belevenis op zich. In de grotere steden zijn supermarkten die niet onderdoen voor een Nederlandse supermarkt wat aanbod betreft. In de dorpjes moet je het doen met de plaatselijke kruidenier, die tevens de slager, de bakker en de melkboer is. Geen zelfbediening. Over het algemeen (althans, toen ik deze bezocht) staat er een vrouw achter de toonbank met een schort voor. Als ik binnen kom staken de gesprekken tussen de klanten en de vrouw en wordt het praten beperkt tot de bestelling. Als ik aan de beurt ben is het muisstil in de zaak en hoor ik alleen mijzelf als ik iets toelicht, wat ze overigens niet begrijpen. Maar met gebarentaal kom je overal. Nadat ik de zaak heb verlaten breekt het uitwisselen van de nieuwtjes en de plaatselijke roddels weer in alle hevigheid los. Ondertussen staan buiten de kinderen van de vrouwen op eerbiedige afstand in een wijde kring om mijn fiets heen verzameld, zich afvragend of 'die mijnheer' het wel goed zal vinden dat zij ernaar kijken.

Ik ben door gedeeltes van Polen gefietst, waar ik nauwelijks jongeren ben tegengekomen. In het begin had ik dat niet door, maar op een gegeven moment viel mij dat op. Op de akkers zag ik alleen mannen van boven de 50 of 60 jaar. Overal zag ik schoolbussen rijden, behalve in die omgeving. Waar is de jongere generatie?

De boerenbedrijven in die omgeving zijn wat karakter betreft hetzelfde zoals die in Nederland was in de 70-er jaren. Kleinschalig en daarom met weinig toekomstperspectief. Ik hoorde dat in die gebieden 20% van de beroepsbevolking werkloos is. Dat is ook te zien in de kleine dorpjes in die omgeving. Midden op de dag zie je daar mannen bij elkaar zitten met een fles bier in de hand, mij verbaasd nastarend omdat ik waarschijnlijk de eerste toerist ben die daar dit jaar voorbij kom.

Het wrange is dat die gebieden er ook anders uitzien dan bijvoorbeeld de toeristische gebieden. Alles heeft de kleur van donkergeel tot donkerbruin en zwart en het onderhoud van alles ligt ver achter op schema.

Ik was van plan om een B&B te zoeken in Koronovo. Maar deze stad kwam zo triest op mij over dat ik 40 km ben doorgefietst naar de stad Chelmno. Een toeristenstadje, waar alles er heel anders (beter) uit zag. Ook zag ik daar weer kinderen.

Ondanks het weer gaat het fietsen prima. Ja, ik heb voornamelijk tegenwind gehad en zit daardoor misschien per dag een uur langer op de fiets. Maar de meeste tijd gaat in Polen zitten in de beklimmingen, want vrijwel heel Polen is heuvelachtig. Geen heel grote heuvels in dit gebied, maar ik zit regelmatig op 50 meter boven NAP en op 150 meter. De hele dag door 10 minuten klimmen en 3 minuten afdalen en dan weer klimmen. Ik heb het idee dat ik alleen aan het klimmen ben geweest.

Er brak een boutje van een tassendrager van de fiets. Dit zegt echter meer over de kwaliteit van de wegen in Polen dat over de kwaliteit van dat boutje. 80% van de asfaltwegen waar ik overheen kwam zijn redelijk tot goed te fietsen. 15% van de wegen waren in de kwaliteit matig tot zeer, zeer slecht en de overige 5% in de kwaliteit die niet onder voorgaande kwalificaties zijn te scharen. Dat zijn de asfaltwegen die decennia geleden zijn aangelegd en daarna 100 keer of meer zijn hersteld of juist niet zijn hersteld. Een weg met de grootste kasseien is beter te berijden dan deze wegen, want tussen de kasseien zitten niet die gaten die in die asfaltwegen voorkomen.

Op een van deze wegen probeerde ik bij een geweldige snelheid van ca. 12 km per uur een gat te ontwijken. Dat mislukte, waarna ik door nog 2 andere gaten knalde. Het boutje had dus alle recht om te breken. Het euvel is trouwens hersteld door het aanbrengen van enkele tyrips, die de steun aan de drager momenteel levert. Ik doe er straks een boutje in van de standaard. Daar zitten er toch 4 in.

Ik moet hierbij opmerken dat ik bewust de doorgaande routes mijd. Daar zit zoveel (vracht)verkeer op dat ik deze wegen alleen berijd met een veiligheidsvest en verlichting aan, aangevuld met een extra rood licht achter. Dit soort wegen zijn prima van kwaliteit.

Nu we het toch over de wegen hebben, heb ik nog de volgende informatie.

Ook in Polen volgde ik de R1 route. Deze route loopt naar Sint Petersburg, maar ik ben er bij de stad Grudziadz vanaf gegaan omdat ik door het merengebied van Mazurie wilde fietsen.

Deze route is voorzien van bordjes R1. Makkelijk om te doen, althans: als je geen bordje mist of wanneer er geen bordjes zijn weggehaald.

Ik had op de GPS en op de kaart aangegeven welke steden de route aan deed. Mocht ik een bordje missen, zou ik op eigen gelegenheid naar de volgende plaats fietsen en daar de route weer oppikken. Zo was de gedachte. Scheelde mij ook weer een boek met kaarten mee te nemen.

De eerste dag in Polen reed ik meteen door naar de eerste camping. Ik had vanaf de grens de bordjes R1 gemist en kwam deze pas onderweg tegen.

De tweede dag volgde ik de bordjes, tot ik vond dat de route wel een erg grote omweg maakte. Op eigen gelegenheid ging ik rechtdoor. Het resultaat van deze actie was dat ik op een zandweg terecht kwam waar ik kilometers lang met de fiets heb moeten zeulen. Het frappante is dat deze wegen gewoon als doorgaande wegen op de GPS en de wegenkaart staan vermeld.

Vanaf dat moment volgde ik trouw de bordjes, want dit doe je maar 1 keer fout. Je leert snel bij op zo'n reis.

De volgende dag kwam ik van de camping, die niet precies op de route lag. Wijsgeworden pakte ik het anders aan. Ik reed naar het dorpje en keek waar de richtingborden naar wezen. Mijn idee was dat die toch de betere wegen zullen aanwijzen.

De stad waar ik de route weer kon oppikken stond er ook op. Ik volgde die route over een geasfalteerde weg en kwam ook nog een schoolbus tegen. Voorbij het eerste dorpje hield het asfalt echter op. Ik kon ook zien waar de schoolbus was gekeerd. Terugkeren was een enorme omweg en ik zat hemelsbreed nog zo'n 5 km van de stad waar ik moest zijn. Ik dus verder, op hoop van zegen.

Op enig moment op dat gedeelte besefte ik dat ik tegen mezelf aan het praten was. Ik zei tegen mezelf: "Cor, wat ben je aan het doen?". Ik antwoordde: "Ik ben op weg naar de Noordkaap". Hier moesten wij allebei erg om lachen, in ogenschouw nemende dat ik in een dicht bos op dat moment lopend bezig was met de beklimming van een heuvel door rul zand en het onbekend was hoe lang dit nog zou duren, met een gemiddelde snelheid van 10 stappen per minuut. Het zweet gutste van mijn hele lichaam terwijl de temperatuur onder de 10 graden was.

Toen heb ik ook in overweging genomen om de bagage en de fiets los van elkaar omhoog te brengen. Maar hier heb ik vanaf gezien omdat er toch nog op onregelmatige tijden verkeer langs kwam. Maar we hebben het gered!

Toch was het niet te voorkomen om zo nu en dan een onverharde weg te moeten gebruiken. Soms zijn ze redelijk te berijden en soms helemaal niet. Elke dag heb ik dat wel meegemaakt, maar niet meer zo extreem als hiervoor.

Toen ik aankwam in de provincie Pommeren, viel mij meteen het aantal kleine vliegjes op. Wij noemden het vroeger "onweersvliegjes". Miljoenen en miljoenen. Ongekend. Het nare is dat ze ook nog bijten. Ik zat meteen onder de rode bultjes op de plekken waar geen kleding zat, zoals mijn nek, polsen en onderbenen. Een afdoend middel blijkt de uierzalf te zijn die ik bij mij heb. Deze gebruikte ik vroeger ook al op de boerderij en op de bus die mijn vader per kilo inkocht t.b.v. het vee stond als bijwerking: 'vliegwerend'. Dat herinnerde ik mij nog na 30 jaar en het blijkt te kloppen.

Die vliegjes waren een ramp. Normaal komen ze in april een paar weken voor heb ik mij laten vertellen. Het merendeel verdwijnt in de magen van de jonge vogels, totdat het evenwicht weer is hersteld. Vanwege de kou kwamen ze nu wat later.

De vliegjes zaten letterlijk overal in. Toen ik 's-morgens mijn schoen aan wilde trekken, moest ik eerst een wolk vliegjes eruit blazen. Ik vraag mij af wat ze te zoeken hadden in mijn schoenen. Voordat ik de schoen aan kon doen, zaten er weer 100 in. 50 ervan wisten te ontsnappen en de andere 50 vond ik 's-avonds terug in mijn sokken. Na een paar wasbeurten zijn deze weer aardig vliegvrij geworden.

Ik heb de stad Chelmno bezocht. Ik kwam daar 's-avonds aan, heb het stadje rondgefietst op zoek naar een Pensjonat en deze gevonden. Die avond heb ik op aanraden van de baas een Pools restaurant bezocht en daar uitsluitend Pools gegeten. Ik heb de ober laten beslissen. Het resultaat was een gerecht, bestaande uit deegballetjes met spekvet en uitgebakken spek. Heel Pools dus. Ik denk overigens niet dat ik dit terug zal vinden op het menu tijdens de kerstdagen.

De volgende dag heb ik de stad bezocht. De stad is geheel ommuurd en de muren dateren uit de 13e en 14e eeuw.

Nu zit ik dus bij een boer in het oosten van het land. Ik zit een paar nachten in een huisje en ben volledig in de kost voor een belachelijk lage prijs, naar Nederlandse begrippen. Ik heb vanmorgen een zeer uitgebreid ontbijt gehad, een lunchpakket en vanavond eet ik met de mensen mee. Gisteren bestond het diner uit een hele dikke soep met gekookt ei en spek en als hoofdgerecht aardappels met varkensvlees. Ik vind het echt leuk om dit mee te maken!

Voorlopig houd ik het hierbij. Ik heb ook foto's bijgeplaats op het vorige verslag. Om die te zien moet je dus even terugbladeren.

Vanmiddag ga ik naar de stad Suwalki om deze te bezichtigen. Misschien dat ik ook mijn voorraad remblokken wat kan aanvullen, want ik heb inmiddels wat moeten vervangen, terwijl ze nieuw waren toen ik vertrok. Maar dat komt door het slechte weer, in combinatie met de slechte wegen waardoor ik constant moet remmen tijdens elke afdaling.

Als het weer morgen wat beter is ga ik zien of ik het natuurgebied verder in kan komen.

Hartelijke groeten uit Polen.

Cor.